Op zaterdag 16 november 2024 is op 92-jarige leeftijd zenleraar Ton Lathouwers (Hui Yu, vriend van wijsheid) overleden. Binnen het Nederlandse boeddhistische landschap was Ton een volstrekt unieke aanwezigheid. Sinds 1987 was hij de oprichter en geestelijk leider van Maha Karuna Ch’an, een samenwerkingsverband van verschillende zengroepen in Nederland en Vlaanderen. Vier keer per jaar vonden in Steyl vijf- en tiendaagse sesshins plaats onder zijn bezielende geestelijke leiding.
Zelf leerde ik Ton kennen in 2005. Hij kwam een zentoespraak geven in Zen Centrum Amsterdam, waar ik sinds 2000 leerling van Nico Tydeman was. Ook ontmoette ik hem op een Pinksterweekend in de Internationale School voor Internationale Wijsbegeerte, waar ik een weekend over Nietzsche gaf en Ton een weekend over zen. We wisselden boeken uit over Nietzsche en Dostojevski. Sinds eind 2005 werd ik een regelmatig deelnemer aan Ton’s sesshins in Steyl. De Chinese chan, verbonden met het Westerse existentialisme, werd onze gezamenlijke passie. In mei 2013 ontving ik van hem de dharma transmissie, en een jaar later gingen we gezamenlijk, met zijn toenmalige partner Louise en mijn toenmalige vrouw Fem, twee weken op bezoek bij het Chinese Longquan klooster in Beijing, waar de abt een leerling was geweest van Ton’s leraar Teh Ching. De reis naar China was een lang gekoesterde droom van Ton geweest. Hij koesterde ook hoge verwachtingen van de dialoog met China. Vanaf 2018 ging ik meer mijn eigen weg met Zen in Baarn, en organiseerde zelf twee studiesesshins per jaar in Steyl. Maar de band met Ton bleef.
Ton Lathouwers heeft enorm veel betekend voor de ontwikkeling van de Nederlandse zen. Door zijn charisma wist hij met zijn zentoespraken een bezielend vuur te ontsteken in veel van zijn toehoorders, en een diep verlangen om steeds weer opnieuw het onmogelijke mogelijk te maken. Zijn nadruk op de geloften van de bodhisattva maakte duidelijk dat zen voor hem geen persoonlijke praktijk van zelfverbetering was, maar een diep doorleefde uiting van solidariteit en grote compassie. Hoewel hij bijzonder erudiet was als emeritus-hoogleraar Slavische letterkunde in Leuven, waren zijn zentoespraken nooit gevuld met boekenwijsheid, maar altijd een directe transmissie “van hart tot hart.” Ton was wars van schoolvorming. Voor hem moest ieder de dharma op eigen wijze belichamen, “ieder volgens de eigen roeping in het leven,” zoals de door hem zo geliefde Japanse zenmeester en filosoof Shin’ichi Hisamatsu het uitdrukt in zijn Gelofte aan de Mensheid.
Ik ben enorm dankbaar voor alles wat Ton voor mij heeft betekend. Samen met mijn vriendin Muriel heb ik hem nog twee keer bezocht de afgelopen maand. Hoewel hij fysiek steeds zwakker werd, bleef het samen de stilte ingaan voor hem van essentieel belang. Hij leidde zelfs nog een Zoom-meditatie twee weken voor zijn overgang. De ontelbare dharma-zaadjes die Ton heeft geplant gedurende 37 jaar Maha Karuna Chan zullen ongetwijfeld ieder op hun eigen wijze ontkiemen, en het Nederlandse zenlandschap op velerlei wijze verrijken. Het overgaan van Ton is het einde van een tijdperk, maar zal ongetwijfeld ook leiden tot vele nieuwe vormen die zen in Nederland en Vlaanderen zal aannemen.